‘Alles over de darmen, een onderschat orgaan’ belooft de omslag van ‘De mooie voedselmachine’ van Giulia Enders. Aan dit boek ligt een ijzersterk idee ten grondslag: wetenschappelijke kennis en alledaagse ervaring combineren. Maar het boek wemelt van de fouten en de slechte zinnen.
Op de omslag staan aanprijzingen van NRC Handelsblad, de Volkskrant en Humberto Tan, en ook op het internet wemelt het ervan. Het is duidelijk: het boek is juichend ontvangen. Leuk is ook dat Giulia Enders een jonge meid is die binnenkort afstudeert als geneeskundige – en dan nu al zo’n origineel en waardevol boek! Want dat is het, met praktische inzichten en leuke weetjes op vrijwel elke pagina. Enders heeft veel uitgezocht en put uit eigen ervaring; ze heeft door de jaren heen, zo meldt ze, familie, vrienden en huisgenoten op allerlei manieren lastig gevallen met haar bijzondere stokpaard.
Eiwitten en vetten in de darmen
Naarmate ik verder kom, stuit ik af en toe op rommelige passages. Nou ja, misschien is het boek met grote haast vertaald (uit het Duits). Maar als Enders over eiwitten komt te spreken, schetst ze een volstrekt vertekend beeld van deze belangrijke chemische stoffen. Bovendien blijkt de vertaler onbekend met de materie. Anders is bijvoorbeeld het voortdurende gebruik van het woord ‘proteïnen’ voor ‘eiwitten’ niet verklaarbaar. De verwarring is compleet als aminozuren ter sprake komen, die wonderlijke bouwstenen van eiwitten die zowel zure als basische eigenschappen hebben. Daar moet de Duitse versie toch ook al broddelwerk zijn geweest.
Al bladerend kom ik bij het verhaal over de vertering van vetten. Hier ontbreekt het feit dat vetten in de mond, in de maag en in de darm worden afgebroken. Kleine afbraakproducten gaan het bloed in, de grote worden in de darmwand weer tot vetten gevormd en in verpakte vorm afgegeven aan de lymfe. Het lymfestelsel is het minder bekende broertje van hart en bloedvaten, dat overtollig vocht (lymfe) afvoert uit alle lichaamsdelen en belangrijk is voor de werking van onze afweer. Ingewikkeld verhaal natuurlijk, maar even goed wel biologie van de middelbare school. Enders maakt ervan dat vetten uit de darmen rechtstreeks aan de lymfe worden afgegeven.
Olijfolie en frituurvet: geen chocola
Mijn klomp breekt op het moment dat de ductus thoracicus ter sprake komt. Dat is de grootste verzamelbuis van het lymfestelsel. Enders meldt dat die buis de lymfe rechtstreeks in het hart loost, met al het vet uit ons voedsel erin. ‘Zuivere olijfolie maar ook goedkoop frituurvet wordt dus rechtstreeks in het hart gegoten.’ De ductus thoracicus loopt echter niet naar het hart maar naar een grote ader onder het linker sleutelbeen. Daar geeft hij lymfe af aan het bloed: ongeveer 4 liter per dag, dat is enkele milliliters per minuut. De lymfe druppelt de bloedbaan in; er is geen sprake van ‘gieten’, het wordt sterk verdund.
Het is misschien voor een niet-bioloog of niet-medicus niet invoelbaar hoe erg deze fout is. Maar neem van mij aan: hij is vreselijk. Het boek mag dan, volgens de flap, de recentste wetenschappelijke inzichten bevatten, de ductus thoracicus werd al in de 17e eeuw ontdekt! Kan het een fout van de vertaler zijn? In dit geval niet, want de fout staat ook in de bijbehorende afbeelding, gemaakt door de zus van de auteur. Heeft de schrijfster misschien gekozen voor een al te radicale versimpeling, om het helder te houden? Eenvoud is prima, maar tot onjuistheden en blunders hoeft dat echt niet te leiden.
Bij het verder lezen is, ondanks leuke passages en goede vondsten, de lol er een beetje af. Kloppen de dingen die ik niet kan beoordelen wel? De terugkerende rommeligheid en de vele stijlfouten vallen mij steeds meer op, ik heb de neiging om af te haken. ‘Antibioticakuren, veel stress of darminfecties zijn behalve een algemeen Teveel een paar duidelijke signalen voor het feit dat het lichaam een tijd gevoelig op bepaalde levensmiddelen reageert.’ Ik moet moeite doen om er chocola van te maken. Hier hebben de redacteuren zitten slapen. Hoe bestaat het toch dat dit boek louter lovende reacties heeft gekregen? Je hoeft echt geen bioloog te zijn om de manco’s op te merken. Hebben al die mensen het boek wel echt gelezen?
Tijd voor een ‘gründliche neubearbeitung’ zou ik zeggen, zo is het zonde van het goede idee.
Giulia Enders, De mooie voedselmachine. Luitingh-Sijthoff € 17,95